Het energiebeleid moet niet focussen op meer elektriciteit, wel op minder CO2

23 Januari 2018

Als Belgische vereniging van leveranciers van verwarmingsmateriaal houdt ATTB de vinger aan de pols van de verwarmingsmarkt. De belangrijkste vaststelling blijft dat de vervanging van verouderde ketels nog steeds te traag verloopt, waardoor onze woningen veel te veel CO2 blijven uitstoten. Volgens ATTB is een activering van de markt dan ook noodzakelijk. De situatie stagneert al enkele jaren, hoewel de uitdagingen in een snel tempo op ons afkomen. De overschakeling naar hoogcalorisch gas en de toenemende connectiviteit van verwarmingsinstallaties bieden nieuwe mogelijkheden en uitdagingen voor de sector, maar de overdreven aandacht voor de elektrificatie van onze verwarming is een storende factor. ATTB stelt ook dat een verstandig energiebeleid steeds moet gebaseerd zijn op de principes van de Trias Energetica én dat het hoog tijd wordt voor een stabiel energiepact met een groene taxshift.

2017 was geen slecht jaar, maar het kan (veel) beter

De ontwikkelingen in de markt van de verwarming zijn het best te omschrijven als 'meer van hetzelfde'. De algemene verkoop van thermische installaties kent een lichte groei en de trends van de vorige jaren zetten zich door: de verkoop van stookolieketels daalt verder, terwijl gaswandketels wat terrein winnen. Warmtepompen en vooral warmtepompboilers kunnen mooie groeicijfers voorleggen, maar blijven een vrij bescheiden marktaandeel vertegenwoordigen.

Opvallend is de sterke daling van het aantal thermische zonnecollectoren (zonneboilers), een sector die het al een tijd moeilijk heeft. De belangrijkste oorzaak daarvan is zonder enige twijfel het feit dat de meeste aandacht, ook en vooral van overheidswege, gericht is op fotovoltaïsche toepassingen.

De sector is dus enerzijds tevreden met de licht groeiende markt, maar stelt anderzijds vast dat er van een echte transitie naar meer energiezuinige toestellen en meer hernieuwbare energie nog weinig is te merken. De overheid speelt hier een belangrijke rol. We hebben in ons land en in de verschillende regio’s nood aan een evenwichtig en stabiel beleid met een langetermijnvisie. Als de overheid tegenstrijdige signalen uitzendt en om de haverklap van koers wisselt, werkt dat ontmoedigend op de bereidheid tot investeren.

De consument moet geactiveerd en gestimuleerd worden

Al een aantal jaren wijst ATTB erop dat de vernieuwing van het ketelpark – waarbij verouderde lagetemperatuurketels worden vervangen door energie-efficiënte condensatieketels – aan een veel te traag tempo verloopt. Vanaf de jaren 90 tot 2011 was er jaar na jaar een stijging van de vervangingsgraad, maar sinds de onvoorziene afschaffing van de belastingvoordelen in 2012 verloopt de vervanging van ketels trager dan voorheen. Die regeling was misschien wat te gul en er moest vroeg of laat een einde aan komen, maar een gefaseerde vermindering van de voordelen met een zachte landing zou veel verstandiger geweest zijn. Al te bruuske beslissingen hebben immers een marktverstorend effect, en de sector van de verwarmingsketels heeft zich nog altijd niet volledig hersteld van het plotse afschaffen van die subsidies voor condensatieketel.

Groene taxshift moet de vermindering van de CO2-uitstoot als doel hebben

Het gebouwenbestand en de verwarmingsinstallaties in België zijn grotendeels verouderd. Er zijn nieuwe technieken voorhanden, maar die breken te traag door. Het is hoog tijd dat er een aantal drempels voor modernisering gesloopt wordt.

Wist je dat er zich nog ruim twee miljoen (2.000.000) verouderde verwarmingsketels in onze woningen bevinden? En kan je je voorstellen hoeveel CO2 die uitstoten? Een versnelde vervanging van die ketels door condensatieketels of warmtepompen zou het huishoudelijk energieverbruik substantieel verminderen, zorgen voor de noodzakelijke, grondige en snelle verbetering van de energieprestatie van ons woningbestand én de CO2-uitstoot zodanig verminderen dat we de Europese eisen ter zake kunnen respecteren. Daarvoor zijn er vanuit de overheid wel opnieuw activerende en stimulerende maatregelen nodig.

ATTB staat dan ook positief tegenover een groene taxshift. De hoge lasten op elektriciteit hebben het prijsverschil met fossiele brandstoffen zo opgedreven, dat bijvoorbeeld warmtepompen slechts in enkele specifieke omstandigheden nog economisch haalbaar zijn. Nochtans is deze techniek veruit het meest aangewezen om de uitstoot van CO2 door verwarming te reduceren.

De vereniging wil hierbij wel de kanttekening plaatsen dat elektrificatie van de verwarming geen doel op zich van die taxshift mag zijn. Niet alleen zou er dan heel wat extra capaciteit op het net beschikbaar moeten zijn, een belangrijker bezwaar is dat elektriciteitsproductie niet noodzakelijk duurzaam is en gas niet uitsluitend fossiel. ATTB vindt dan ook dat alternatieven moeten onderzocht worden, zoals biogas of synthetisch aardgas via Power To Gas, een energieopslagtechniek waarbij overschotten van groene elektriciteit worden omgezet in chemische energie in de vorm van gas.

Ook de brandstofcel heeft een interessant potentieel als efficiënte methode om gas te gebruiken. Dat is een verbeterd soort van warmtekrachtkoppeling die via een elektrochemisch proces warmte én elektriciteit opwekt.

De vereisten moeten in ieder geval zoveel mogelijk technisch neutraal zijn, aldus ATTB. De overheid moet voorschrijven welk resultaat bereikt dient te worden, niet op welke manier dat moet gebeuren, want dat leidt tot scheeftrekkingen op de markt. Met een duidelijk systeem dat de CO2-uitstoot als belangrijkste parameter gebruikt, zullen de oplossingen die meer CO2 uitstoten, vanzelf uit de markt gedrukt worden. In dit verband heeft ATTB ook bedenkingen bij de verplichting tot een passiefhuisstandaard in Brussel en Wallonië, net omdat die een bepaalde manier van bouwen en specifieke technieken vooropstelt.

De connectiviteit van verwarmingsinstallaties biedt veel mogelijkheden

We kunnen er niet omheen: de huidige samenleving draait op data, en allemaal zijn we op een of andere manier met het internet verbonden. Ook producten, toestellen en installaties worden met elkaar verbonden via het ‘internet der dingen’.

Vernette slimme systemen zullen volgens ATTB een sleutelrol spelen in de energietransitie. Iedereen denkt daarbij allicht aan de digitale meters die vanaf volgend jaar verplicht zullen worden, maar men kan zich de vraag stellen hoe slim die in praktijk zullen zijn.

Systemen voor energiebeheer en -controle op afstand zijn in ieder geval al beschikbaar. En woningverwarming is net een van de gebieden bij uitstek waar geconnecteerde toestellen echt een meerwaarde kunnen creëren: nieuwe technologieën en apps bieden nu al mogelijkheden voor de onlineregeling van die verwarming. Nieuwe verwarmingsketels zijn vaak al voorzien van een wifi-module en kunnen goedkoop, eenvoudig en snel vanaf eender welke locatie online bediend worden via een app op een smartphone, tablet of pc. En realtime-monitoring verhoogt niet alleen het comfort, het zorgt ook voor een lager energieverbruik.

Eer we zover zijn, moet wel de kwestie van de privacy nog uitgeklaard worden. Wie zich aanmeldt op een systeem voor monitoring op afstand zal altijd een deel van zijn privacy moeten prijsgeven. Het is aan de sector en de wetgever om daarvoor sluitende oplossingen te bedenken waarin iedereen zich kan vinden.

De Trias Energetica mag nooit uit het oog verloren worden

ATTB wil iedereen even de basisprincipes van de Trias Energetica in herinnering brengen. Om op een maatschappelijk verantwoorde manier energie te besparen, moet je eerst en vooral energieverspilling tegengaan door compact te bouwen en goed te isoleren. De meest koolstofarme energie is immers de energie die je niet verbruikt. In tweede instantie maak je maximaal gebruik van energie uit duurzame bronnen (zon, wind, grond, water). En ten slotte gebruik je de fossiele brandstoffen die je toch nog nodig zou hebben zo efficiënt mogelijk, bijvoorbeeld door middel van een warmtepomp of een condensatieketel.

Het is dus hoe dan ook zinvol om te investeren in energiebesparing, ook op het vlak van de installatietechniek. Hoe lager het verwarmingsregime is, hoe meer types van warmtebron er in aanmerking komen en hoe meer kans er is om duurzame energietechnieken toe te passen. Als je bijvoorbeeld een aanvoertemperatuur van 180 °C nodig zou hebben, komen eigenlijk alleen maar een stoomketel en een verdeling met thermische olie in aanmerking. Bij een systeem aan 35 °C daarentegen is er een ruime keuze aan warmtebronnen mogelijk: van warmtepompen over restwarmte tot zonnecollectoren. Overschakelen op lagetemperatuursystemen is dan ook een belangrijke stap om de woning toekomstbestendig te maken.

De grote belemmering hier is dat energie, en dan vooral fossiele energie, eigenlijk te goedkoop is. Zolang de uitstoot van CO2 niet op de een of andere manier in de prijs verrekend wordt, is er te weinig druk op de consumenten om hun installaties te moderniseren.

De thermische sector staat voor twee directe uitdagingen

Twee technische ontwikkelingen, die tegelijk uitdagingen zijn, kunnen een modernisering van onze verwarmingsinstallaties bespoedigen.

De eerste is dat door de Europese Ecodesign-eisen, waardoor het minimumrendement van verwarmingstoestellen aanzienlijk werd opgetrokken, het zo goed als onmogelijk geworden is om nog nieuwe lagetemperatuurgaswandketels te plaatsen. In talrijke appartementsgebouwen met een gemeenschappelijke rookgasafvoer zorgt dat voor problemen, omdat niet iedereen zijn oude ketel meteen wil vervangen, en een gemengd systeem van condenserende en niet-condenserende ketels uiteraard moet vermeden worden. ATTB richt zich tot de Verenigingen van Mede-eigenaars en de syndici om vooruitziend te zijn en reserves aan te leggen om proactief de installaties te moderniseren.

De tweede uitdaging is de overschakeling van laagcalorisch (arm) gas op hoogcalorisch (rijk) gas. Op basis van de Nederlandse plannen (om hun gasleveringen aan ons land te beëindigen) hebben de distributienetbeheerders een kalender voor de gasconversie opgesteld. De resultaten van de eerste proefprojecten zijn bemoedigend en er vallen geen grote problemen bij de ingreep te verwachten.

Maar die overschakeling is ook de gedroomde gelegenheid om een stand van zaken op te maken van het park van verwarmingstoestellen op gas en gerichte voorstellen te doen voor optimalisering en modernisering. Mits een beetje aanmoediging door de diverse overheden zou dit het ideale moment kunnen zijn om verouderde ketels niet te converteren, maar ze te vervangen door energie-efficiënte condensatieketels.

ATTB ziet dus veel kansen en mogelijkheden op de Belgische markt, maar ook factoren die de modernisering belemmeren. Nochtans is een grootschalige vervanging van verouderde installaties noodzakelijk, willen we iets doen aan onze hoge CO2-uitstoot. Een aangepast activerings- en stimuleringsbeleid zou een belangrijke steun in de rug zijn.

Over ATTB

ATTB - de Associatie voor de Thermische Technieken van België - profileert zich als informatie- en vertegenwoordigingsplatform voor haar sector bij de overheden en de bouwsector in het algemeen. De associatie werd in 1973  opgestart, telt een vijftigtal leden,  vertegenwoordigt meer dan 100 merken en 95% van de sector van verwarmingsketels in België, 85% van branders, 85% van geothermische warmtepompen, 75% van de lucht-waterwarmtepompen en 80% van de zonneboilers.

 

InfoWarmtePomp.be is een gezamenlijk initiatief van tal van Belgische producenten en verdelers van warmtepompen (leden van ATTB, de Associatie voor de Thermische Technieken in België, en van  FRIXIS, de Belgische koninklijke vereniging voor koude en luchtbehandeling. Het infoplatform wil een duidelijk en niet-merkgebonden antwoord geven op alle vragen die particulieren en professionelen hebben over warmtepompen. Onze privacy policy vindt u hier.