Januari 2016: Elke woning haar eigen verwarmingsrecept?

ATTB, de Associatie voor Thermische Technieken van België, geeft aan het begin van het nieuwe jaar traditiegewijs een overzicht van de trends en uitdagingen in de sector van verwarmingsketels, hybride ketels, warmtepompen en zonneboilers. Het komt er dit jaar meer dan ooit op neer om voor elke woning een verwarmingsrecept op maat aan te bieden dat een zo laag mogelijk verbruik en een zo laag mogelijke CO₂-emissie koppelt aan een zo hoog mogelijk rendement. Een milieu-efficiënte en gedifferentieerde aanpak dus waarbij klassieke verwarmingstechnieken zo adequaat  mogelijk worden ingezet en op een slimme manier worden gemixt met hernieuwbare energie en aanverwante technieken. De Belgische verwarmingsindustrie is klaar voor de uitdagingen van de toekomst. Het Belgisch woningbestand lijkt echter nog te vaak liever ‘verwarmingsziek’ te blijven dan het juiste energierecept in te nemen…

2015: herstel maar nog lang geen doorbaak

Na een tegenvallend 2014 kende de verkoop van klassieke verwarmingssystemen in 2015 een licht herstel, al was het vreemd genoeg vooral de vraag naar lagetemperatuurketels (voornamelijk op basis van stookolie) die een lichte piek vertoonde, terwijl de verkoop van de veel milieu-efficiëntere condensatieketels – dit zijn  verwarmingstoestellen die waterdamp recupereren en daardoor veel minder energie verbruiken dan klassieke toestellen  – ter plaatse bleef trappelen. Het wegvallen van de belastingvermindering van 40 procent sinds 2012 en de ongelijkmatig verdeelde overheidssteun voor condensatieketels, zorgen er blijkbaar voor dat heel wat consumenten de zowel vanuit ecologisch als economisch oogpunt noodzakelijke vervanging van hun ketel uitstellen of kiezen voor een goedkopere, maar minder milieu-efficiënte oplossing.

Ook de invoering van de nieuwe ErP-eisen sinds 26 september 2015, die onder andere stellen dat nieuwe ketels op gas of stookolie met een nominale warmteafgifte ≤70 kW een minimumrendement van 86% moeten halen (wat overeenkomt met een B-label) en die – op enkele uitzonderingen na – van de condensatieketel (klasse A) de nieuwe standaard maken, blijken vooralsnog weinig effect op de verkoopcijfers te ressorteren.

Ook hernieuwbare energie blijft ter plaatse trappelen, stelt ATTB vast. In tegenstelling tot wat soms in de pers beweerd wordt, kenden warmtepompen in 2015 geen doorbraak, maar slechts een lichte groei in verkoop. Van warmtepompboilers ging de verkoop achteruit met 15% en ook het aantal verkochte zonneboilerinstallaties kende een terugval. Die dalingen hebben te maken met de stijgende elektriciteitsprijzen vorig jaar gekoppeld aan relatief goedkope fossiele brandstoffen, maar zeker ook met het terugschroeven van de subsidies in Wallonië. Hoopvol is wel dat zonnewarmte goed scoort in nieuwbouwappartementen. Het marktaandeel van andere technieken, zoals biomassa of wkk (warmtekrachtkoppeling), blijft beperkt.

Energielabels en verwarmingsmix

De gemiddelde ketel in België is 20 tot 25 jaar oud en beantwoordt helemaal niet aan de huidige geavanceerde technieken. Die honderdduizenden oude ketels kosten de gebruiker heel veel geld voor onderhoud en herstel, verbruiken onnodig veel en stoten onverantwoord veel CO₂ uit. Tel daarbij het gegeven dat veel eigenaars van verouderde ketels zich niet houden aan de wettelijke verplichting van een regelmatig onderhoud, en we kunnen stellen dat de negatieve ecologische, economische en maatschappelijke impact van dit verouderd ketelpark nog verder toeneemt. In Vlaanderen proberen de overheid en de industrie de vervangingsgraad van oude ketels op te krikken, maar het tempo waarop dat gebeurt, blijft nog steeds veel te traag omdat de verbruiker zich veelal niet bewust is van het feit dat hij ‘verwarmingsziek’ is en niet weet hoeveel hij door over te schakelen op moderne verwarmingstechnieken kan besparen.

ATTB hoopt dat de invoering van het nieuw Europees energielabel waarvan alle verwarmingsketels en warmwatertoestellen die sinds 26 september 2015 op de markt gebracht worden voorzien zijn, (dat geldt voor zowel installaties op gas, stookolie of elektriciteit, als voor installaties die (deels) op hernieuwbare energie werken zoals warmtepompen, zonneboilers en micro-wkk) en waarmee de consument eenduidige informatie krijgt over het energieverbruik en de CO₂-uitstoot van de aangekochte installatie, de verkoop van milieu-efficiënte toestellen positief zal doen evolueren. ATTB streeft er in elk geval naar om de betrouwbaarheid van het energielabel te versterken door zo snel mogelijk over te schakelen op een systeem van controle door een onafhankelijke instantie, zoals nu al het geval is voor toestellen op fossiele brandstoffen. Daarnaast waakt ATTB erover dat de communicatie over ErP, energielabels en ecodesign vanuit de sector coherent verloopt.

Tegenwoordig kunnen nieuwbouwwoningen in theorie dermate worden geïsoleerd dat ze geen verwarming meer nodig hebben, maar het bouwen van een woning zonder verwarming is niet aan te raden. Niet alleen wordt de verwarming ook gebruikt voor de aanmaak van sanitair warm water. Vooral in de wintermaanden zou aan comfort worden ingeboet, want zonder centrale verwarming moet worden overgestapt naar individuele toestellen of een kachel. Met de steeds strikter wordende EPB-regelgeving is vooral de kostprijs van de bouwschil gestegen, maar ook het verwarmingsluik neemt een grotere hap uit het nieuwbouwbudget. De verwarmingssector drukt op het hart dat die initiële meerinvestering ruimschoots gecompenseerd wordt door de veel lagere levenscycluskosten van de ingezette verwarmingstechnieken, waarvoor ATTB technieken op basis van hernieuwbare energie promoot, maar fossiele brandstoffen zoals gas en olie zeker niet uitsluit. Zelfs tegen 2050 is het kost wat het kost mijden van fossiele brandstoffen niet de oplossing. Fossiele brandstoffen zullen nog een hele tijd noodzakelijk zijn. Het komt erop aan ze goed te gebruiken, en ook met de traditionele verwarmingstechnieken is dat mogelijk. Essentieel is dat voor elk geval apart de meest gepaste techniek of veelal combinatie van technieken wordt gekozen, geeft ATTB aan.

Activeren en differentiëren

Hoofdconclusie van ATTB is dat de mogelijkheden van moderne verwarmingstechnieken schromelijk worden onderschat, terwijl ze op macroniveau zowel de economie stimuleren als tegemoet komen aan de klimaatdoelstellingen, en op microniveau de bouwheer jaar na jaar meer comfort en een lagere energiefactuur opleveren. Wacht niet langer om te besparen en om minder C02 uit te stoten, maar schakel over op de moderne verwarmingstechnieken, is dan ook de belangrijkste boodschap van ATTB. 

Dé enige juiste verwarmingsoplossing bestaat niet, aldus ATTB. Renovatie vereist andere technieken dan nieuwbouw. Bovendien is er een verschuiving van het type woning aan de gang, van vrijstaande woningen naar appartementen. En het is best mogelijk dat er andere economische modellen voor verwarming ontstaan: warmtenetten op lokaal vlak bijvoorbeeld, of formules waarbij de particulier geen kWh-stroom, maar warmte aankoopt van zijn energieleverancier.

Wat de uitdagingen van de toekomst ook zijn, de Belgische verwarmingsindustrie is er klaar voor en is nu al in staat voor elke woning het ideale verwarmingsrecept voor te schrijven. Aan de Belgen om dit recept te willen innemen…